انحراف بینی یا انحراف تیغه بینی یکی از شایع‌ترین اختلالات ساختاری در ناحیه بینی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت تنفسی و کیفیت زندگی افراد داشته باشد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که تیغه بینی (سپتوم) که دیواره‌ای غضروفی و استخوانی است و دو حفره بینی را از هم جدا می‌کند، به یک طرف منحرف شود. این انحراف می‌تواند خفیف یا شدید باشد و در برخی موارد باعث انسداد مجاری تنفسی، مشکلات تنفسی و سایر عوارض مرتبط شود.
آناتومی تیغه بینی
تیغه بینی از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش قدامی که غضروفی است و بخش خلفی که استخوانی است. در حالت طبیعی، این تیغه باید صاف و در وسط قرار گرفته باشد تا هر دو حفره بینی به طور مساوی باز باشند. با این حال، در بسیاری از افراد، تیغه بینی به دلایل مختلفی مانند ژنتیک، ضربه یا رشد نامتقارن، دچار انحراف می‌شود.
انحراف بینی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود:
1. مادرزادی : برخی افراد با انحراف تیغه بینی متولد می‌شوند که ممکن است ناشی از رشد نامتقارن تیغه در دوران جنینی باشد.
2. ضربه یا آسیب : ضربه به بینی، مانند تصادفات، افتادن یا ورزش‌های تماسی، می‌تواند باعث جابجایی تیغه بینی و ایجاد انحراف شود.
3. پیری با افزایش سن، تغییرات در ساختار غضروف و استخوان می‌تواند منجر به انحراف تیغه بینی شود.
4. التهاب مزمن : بیماری هایی مانند سینوزیت مزمن یا آلرژی می‌توانند باعث تورم و تغییر شکل تیغه بینی شوند.
علائم انحراف بینی
علائم انحراف بینی بسته به شدت انحراف و محل آن متفاوت است. برخی از شایع‌ترین علائم عبارتند از:
1. انسداد بینی
انسداد بینی یکی از شایع ترین علائم انحراف تیغه بینی است. این انسداد می‌تواند در یک یا هر دو سوراخ بینی ایجاد شود و باعث دشواری در تنفس از طریق بینی شود. در برخی موارد، انسداد ممکن است در یک طرف بینی شدیدتر باشد.
2. تنفس دهانی
به دلیل انسداد بینی، افراد ممکن است مجبور به تنفس از طریق دهان شوند. این حالت می‌تواند منجر به خشکی دهان، خرخر شبانه و افزایش خطر عفونت‌های گلو شود.
3. خروپف
انسداد مجاری تنفسی ناشی از انحراف بینی می‌تواند باعث ایجاد خروپف در هنگام خواب شود. در موارد شدید، این حالت ممکن است با وقفه‌های تنفسی (آپنه خواب) همراه باشد.
3. عفونت های مکرر سینوسی
انحراف تیغه بینی می‌تواند باعث اختلال در تخلیه سینوس‌ها و تجمع مخاط شود. این شرایط محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها ایجاد می‌کند و خطر ابتلا به سینوزیت مزمن را افزایش می‌دهد.
5. خونریزی بینی
انحراف تیغه بینی می‌تواند باعث خشکی مخاط بینی در ناحیه انحراف شود. این خشکی می‌تواند منجر به خونریزی‌های مکرر بینی (اپیستاکسی) شود.
6. درد صورت
در برخی موارد، انحراف شدید تیغه بینی می‌تواند باعث ایجاد فشار بر ساختارهای اطراف بینی و سینوس‌ها شود. این فشار ممکن است به صورت درد در ناحیه صورت، پیشانی یا اطراف چشم‌ها احساس شود.
7. کاهش حس بویایی
انسداد بینی ناشی از انحراف تیغه بینی می‌تواند باعث کاهش توانایی فرد در تشخیص بوها شود. این حالت به دلیل اختلال در جریان هوا به سمت سلول‌های بویایی در قسمت فوقانی بینی رخ می‌دهد.
8. خستگی و اختلالات خواب
به دلیل دشواری در تنفس، افراد مبتلا به انحراف بینی ممکن است دچار اختلالات خواب مانند بی‌خوابی یا خواب آلودگی در طول روز شوند. این حالت می‌تواند بر کیفیت زندگی و عملکرد روزانه تأثیر منفی بگذارد.
تشخیص انحراف بینی
تشخیص انحراف بینی معمولاً توسط متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) انجام می‌شود. روش‌های تشخیصی شامل:
1. معاینه فیزیکی : پزشک با استفاده از یک اسپکولوم بینی، داخل بینی را بررسی می‌کند تا انحراف تیغه بینی را تشخیص دهد.
2. اندوسکوپی بینی : در برخی موارد، از یک اندوسکوپ برای مشاهده دقیق‌تر ساختارهای داخلی بینی استفاده می‌شود.
3. * تصویربرداری پزشکی : در موارد پیچیده، ممکن است از سی‌تی اسکن (CT Scan) برای ارزیابی دقیق‌تر انحراف و تأثیر آن بر ساختارهای اطراف استفاده شود.
درمان انحراف بینی
درمان انحراف بینی بستگی به شدت علائم و تأثیر آن بر کیفیت زندگی فرد دارد. روش‌های درمانی شامل:
1. درمان دارویی
در موارد خفیف، ممکن است از داروهایی مانند اسپری‌های استروئیدی بینی، آنتی‌هیستامین‌ها یا ضداحتقان‌ها برای کاهش التهاب و بهبود تنفس استفاده شود. با این حال، این روش‌ها تنها علائم را تسکین می‌دهند و انحراف را برطرف نمی‌کنند.
2. جراحی (سپتوپلاستی)
در موارد شدید، جراحی (سپتوپلاستی) توصیه می‌شود. در این روش، تیغه بینی صاف و در مرکز قرار می‌گیرد. این جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام می‌شود و بهبودی کامل چند هفته طول می‌کشد.
3. رینوپلاستی
در برخی موارد، انحراف بینی با تغییر شکل ظاهری بینی همراه است. در این شرایط، ممکن است جراحی رینوپلاستی (Rhinoplasty) برای اصلاح همزمان ظاهر و عملکرد بینی انجام شود.
انحراف بینی یک اختلال شایع است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت تنفسی و کیفیت زندگی افراد داشته باشد. تشخیص به موقع و درمان مناسب می‌تواند به بهبود علائم و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت کمک کند. در صورت تجربه علائم انحراف بینی، مراجعه به متخصص گوش، حلق و بینی برای ارزیابی و دریافت درمان مناسب ضروری است.
منابع
1. American Academy of Otolaryngology–Head and Neck Surgery. (2020). Deviated Septum . Retrieved from [https://www.enthealth.org](https://www.enthealth.org)
2. Becker, D. G. (2018). Nasal Septal Deviation: Diagnosis and Treatment . Journal of Otolaryngology, 47(1), 45.
3. Moore, M., & Eccles, R. (2011). Objective evidence for the efficacy of surgical management of the deviated septum as a treatment for chronic nasal obstruction: a systematic review . Clinical Otolaryngology, 36(2), 106-113.
4. Stewart, M. G., & Smith, T. L. (2005). Objective and subjective outcomes following septoplasty . Laryngoscope, 115(3), 406-410.
5. Ramadan, H. H. (1999). Surgical management of the deviated septum: techniques in septoplasty . Otolaryngologic Clinics of North America, 32(4), 693-707.